પિનકોડ, જેનું પૂરું નામ પોસ્ટલ ઇન્ડેક્સ નંબર છે, તે ભારતીય ટપાલ સેવા દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતી છ-અંકની એક અનોખી સંખ્યા છે. આ સંખ્યા ભારતમાં કોઈપણ ચોક્કસ ભૌગોલિક સ્થાનને ઓળખવા માટે મદદ કરે છે. 15 ઑગસ્ટ, 1972 ના રોજ ભારત સરકારે ટપાલ વિતરણ વ્યવસ્થાને વધુ સુવ્યવસ્થિત અને કાર્યક્ષમ બનાવવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે પિનકોડ સિસ્ટમ શરૂ કરી હતી.
પિનકોડ એટલે એક અંક, અનેક દિશાઓ
ગુજરાત
રાજ્યમાં અનેક પિન કોડ છે. જેમ કે અમદાવાદ માટે 380001, સુરત માટે 395003,
મોરબી માટે 363641 વગેરે. દરેક શહેરના અલગ અલગ વિસ્તારમાં પણ જુદા જુદા
પિન કોડ હોય છે.
દરેક પિનકોડના છ અંકોનું એક ચોક્કસ મહત્વ છે અને તે વિવિધ ભૌગોલિક વિભાજનને દર્શાવે છે.
પ્રથમ અંક (ઝોન):
પિનકોડનો પ્રથમ અંક ભારતના નવ પોસ્ટલ ઝોનમાંથી કયા ઝોનનો પિનકોડ છે તે દર્શાવે છે. ભારતમાં 8 ભૌગોલિક ઝોન અને 1 ફંક્શનલ ઝોન (આર્મી પોસ્ટલ સર્વિસ માટે) છે. ઉદાહરણ તરીકે, ગુજરાતનો પ્રથમ અંક '3' છે.
બીજો અંક (સબ-ઝોન):
બીજો અંક ઝોનની અંદરના સબ-ઝોન અથવા પોસ્ટલ સર્કલને ઓળખે છે.
ત્રીજો અંક (જિલ્લો):
ત્રીજો અંક જિલ્લાને નિર્દેશ કરે છે.
છેલ્લા ત્રણ અંકો (પોસ્ટ ઓફિસ):
છેલ્લા ત્રણ અંકો ચોક્કસ પોસ્ટ ઓફિસને દર્શાવે છે જે તે પિનકોડ હેઠળ આવે છે.
પિનકોડ એટલે ટપાલ વ્યવસ્થાનો આધારસ્તંભ
પિનકોડ પોસ્ટલ સેવાઓને ઝડપી અને સચોટ બનાવવામાં અતિ મહત્વનો ભાગ ભજવે છે. તેનાથી ટપાલ, કુરિયર, પાર્સલ વગેરેને તેમના યોગ્ય ગંતવ્ય સ્થાને પહોંચાડવામાં સરળતા રહે છે. જો પિનકોડ ખોટો હોય, તો ટપાલ ખોટા સરનામે પહોંચી શકે છે અથવા વિતરણમાં વિલંબ થઈ શકે છે.
પિનકોડ એટલે ડિલિવરીનો ડિજિટલ કોડ
આજના
ડિજિટલ યુગમાં પણ પિનકોડનું મહત્વ યથાવત છે. ઓનલાઈન શોપિંગ, બેંકિંગ,
સરકારી સેવાઓ અને અન્ય ઘણી જગ્યાએ સરનામું ભરતી વખતે પિનકોડ અનિવાર્ય બની
ગયો છે. તે એક નાની સંખ્યા હોવા છતાં, તે આપણા રોજિંદા જીવનમાં, ખાસ કરીને
સંદેશાવ્યવહાર અને લોજિસ્ટિક્સમાં, ખૂબ જ મોટો ફાળો આપે છે. આમ, પિનકોડ એ
માત્ર એક નંબર નથી, પરંતુ તે ભારતીય ટપાલ વ્યવસ્થાની કરોડરજ્જુ સમાન છે.